Page 3 - Shajarian

‫پن ‌جشنبه‪17‬مهر‪3 99‬‬

‫سعي م ‌يكردم آنچه ب ‌هدست م ‌يآورم‪ ،‬حرامش نكنم و اين گنجينه‬ ‫شجریانبهروایتشجریان‬ ‫تأثيرصداقت هنرمند‬
‫را درست نگهداري كنم‪ .‬اين باعث موفقيت من شد‪.‬‬ ‫هر انساني عطر دروني اثر هنري را حس مي‌كند براي اينكه داراي‬
‫و به سراغ پرسش ديگر نمي‌رفتند‪».‬در طول ساليان‪ ،‬اين كتاب را ناشران مختلفي منتشر‬ ‫كتاب«رازمانا؛زندگيوديدگا ‌ههاياســتادمحمدرضاشجريان»تنهاكتابيدربارهاستاد‬ ‫معنويت و صداقت اســت‪ .‬هنرمندي كه داراي معنويت و صداقت‬
‫دليل استقبال مردم‬ ‫كرد ‌هاندوآخرينناشرآن‪،‬نشرگماناستكهاخيراآنراباتصويرجديدمنتشركردهاست‪.‬‬ ‫شجريان است كه ايشان مطالب مندرج در آن را تأييد كرده‌اند‪ .‬البته اين تأييد از سر مدح‬ ‫است‪ ،‬در اثرش عطري را ايجاد م ‌يكند كه همه از آن لذت م ‌يبرند‪.‬‬
‫من با ثباتي كه در ديدگاه اجتماعي خود داشتم‪ ،‬پيش رفتم‪ .‬من‬ ‫بااينكهگف ‌توگوهاياينكتابدرسال‪1375‬انجامشده‪،‬امابرخيديدگا ‌ههاوصحب ‌تهاي‬ ‫وثناييكهمصاحب ‌هكنندگاندرحقايشــانرواداشت ‌هاندنبوده‪،‬بلكهاتفاقاخوداستاددر‬ ‫اگر نهاد انساني پاك و اصيل باشد‪ ،‬بلافاصله عطر دروني اثر هنري را‬
‫معتقد بودم بايد موســيقي‪ ،‬روح زمانه را بشناسد‪ .‬حس مي‌كردم‬ ‫اســتادشــجريان‪،‬ه ‌ماكنونودريكبازخوانيمجدد‪،‬معناييعمي ‌قترم ‌ييابد‪.‬درادامه‬ ‫پيشگفتاركتابلطفاينگف ‌توگوهارادرايندانست ‌هاندكهمصاحب ‌هكنندگان«اهلمجامله‬ ‫دريافت م ‌يكند اگر هنرمندي نهادش آلوده و دروغين باشد‪‌،‬اثرش‬
‫نيازي در جامعه وجود دارد كه بايد به آن پاسخ داد‪ .‬قبل از انقلاب‪،‬‬ ‫گزيد ‌هايازصحب ‌تهايايشانراكهم ‌يتواندتوضي ‌حدهندهنگاهايشانبههنرباشدآورد ‌هايم‪.‬‬ ‫وتعارفنبودندوتانكت ‌هسنج ‌يهايبسيارنم ‌يكردندوپاسخدقيقنم ‌يگرفتندقانعنم ‌يشدند‬ ‫نم ‌يتواند روح يك جامعه را ب ‌هخــود جلب كند‪ .‬يك هنرمندي كه‬
‫اين نياز را حس مي‌كردم‪ .‬بعد از انقلاب‪ ،‬اين نياز بيشــتر خود را‬ ‫مي‌دانيم مرتب دروغ گفته و ريا كرده‪ ،‬اغلب كساني كه صدايش را‬
‫نشانداد‪ .‬منهمان سياستهنريرابعدازانقلابادامهدادمو فكر‬ ‫جلسات راجع به ديدگاه‌ها و بنيادهاي هنر و جامعه‌شناسي هنر و‬ ‫م ‌يدادند و چون نم ‌يخواندند‪ ،‬با تار درس م ‌يدادند‪ .‬وقتي با تار آواز‬ ‫شكل ظاهر موسيقي نيســت‪ .‬هدف من از كار هنري‪ ،‬چيز ديگري‬ ‫م ‌يشنوند با آن ارتباط برقرار نم ‌يكنند‪ ،‬مگر افرادي كه مثل خود او‬
‫م ‌يكنماينباعثتوجهمردمب ‌هكارمنشد‪.‬درشرايطيكهتوفا ‌نها‬ ‫دوران‌شناسي هنر صحبت و بحث مي‌كردند‪ .‬رديف و تصنيف كار‬ ‫م ‌يخواندم نم ‌يتوانستم دريافت دقيقي بكنم و فقط جمل ‌هبند ‌يها‬ ‫اســت‪ .‬بايد هنر را به موقع و درســت ب ‌هكار برد‪ .‬بايد از طريق هنر‪،‬‬ ‫اهلرياودروغند‪.‬وليكسيكهصدايشنشا ‌ندهندهصداقتاست‪،‬‬
‫و سيل‌ها‪ ،‬انسان را دائم به اين ســو و آن سو مي‌كشاند‪ ،‬و از مسير‬ ‫نم ‌يكرديم و يك مقدار شيوه دشتستاني را از ايشان گرفتم‪ .‬ايشان‬ ‫را ياد م ‌يگرفتم‪ .‬ايشان اشتباهات مرا كاملا م ‌يگرفتند و راهنمايي‬ ‫انسان را به كمال مطلوب خود رساند‪ ،‬انسانيت را در او زنده كرد و با‬ ‫مخاطبش را جلب م ‌يكند‪ .‬فرستنده و گيرنده بايد مثل هم باشند‪.‬‬
‫منحرف مي‌كرد‪ ،‬من سعي كردم در همان نقطه خاص قرار بگيرم‬ ‫در يك برنامه راديويي دشتســتاني را كار كردند و بسيار عالي بود‪،‬‬ ‫مي‌كردند و من هم خيلي دقت مي‌كردم و براســاس آنچه ايشان‬ ‫هنر به انسا ‌نها يادآوري كرد كه انسان‪ ،‬به كسي آزاري نم ‌يرساند‪،‬‬ ‫روح هنرمند در اثرش متجلي است‪ .‬در صداي سازش و در تابلوي‬
‫و از مسير منحرف نشوم‪ .‬اين ‪20‬سال‪ ،‬از سا ‌لهاي مؤثر در موقعيت‬ ‫ولي آنچه براي من ارزش دارد فكر و انديشــه اين مرد بزرگ است‪.‬‬ ‫م ‌يگفت درس را جواب م ‌يدادم و ايشان هم خيلي راضي بودند كه‬ ‫لحظات زندگي را حس مي‌كند و لذت مي‌برد‪ .‬شــايد زماني روح‬ ‫نقاشي‌اش حضور دارد‪ .‬كسي كه با آن اثر هنري مواجه مي‌شود با‬
‫هنري من بود‪ .‬سعي كردم هنر را براي حقيقت انسانيت و زيبايي‬ ‫البته ايشان اهل تصوف نيســت و پيش از هر چيز از فلسفه هنر و‬ ‫من درسم را خوب جواب مي‌دهم‪ ،‬ولي بعدا كار و شيوه من خيلي‬ ‫جامعه نخواهد اين نكات به او يادآور شود اما هنر همه اينها را بيان‬ ‫روح هنرمند مواجه مي‌شــود‪ .‬اينها وقتي همديگر را مي‌يابند كه‬
‫حفظ كنم و آن را در چارچوب حسابگري‪ ،‬اجتماعي و مادي قرار‬ ‫آنچه در ديدگاه هنر است‪ ،‬صحبت م ‌يكردند شايد مه ‌مترين بخش‬
‫ندهم و در جهات ديدگاه‌هاي سياســي مد روز نكشانم‪ .‬گروه‌هاي‬ ‫زندگي هنري من آشنايي با ايشان اســت و درك كلاس ايشان از‬ ‫تغيير كرد‪.‬‬ ‫م ‌يكند‪.‬‬ ‫مثل هم باشند‪.‬‬
‫سياسي مختلف با گراي ‌شهاي گوناگون از چ ‌پچپ تا راس ‌تراست‪،‬‬ ‫سال ‪1358‬كه هنوز هم ادامه دارد و حدودا ‪17‬سال از آن م ‌يگذرد‬ ‫مي‌شــود گفت به جايي رسيدم كه شــيوه‌ها را كاملا بشناسم و‬
‫وجود داشتند و م ‌يخواستند مرا به دام خود بكشانند‪ .‬من نگذاشتم‬ ‫در من خيلي مؤثر بود كه شرح آن را هم در جلسات گذشته گفتم‪.‬‬ ‫رعايت كنم‪ .‬در سال ‪ 1351‬پيش آقاي برومند و آقاي دوامي رفتم‪.‬‬ ‫راديو؛ معلم اول‬ ‫مسئوليت در قبال جامعه‬
‫هنرم به دام گرو‌ههاي سياسي بيفتد‪ .‬براي من هنر مثل خورشيدي‬ ‫متاسفانه آقاي برومند در سال ‪1355‬فوت كردند‪ .‬در زماني كه ما‬ ‫من وقتي كه مرحله‌بندي مي‌كنم مي‌بينم در شروع خيلي چيزها‬ ‫هر چه توجه جامعه به‌كار من بيشتر شود موقعيت مرا حساس‌تر و‬
‫است كه بايد بر همه بتابد‪ .‬هنري كه در چارچوب اهداف يك گروه‬ ‫علاقه به فراگيري‬ ‫با هم كار م ‌يكرديم صرفا شيوه طاهرزاده را درس م ‌يدادند نه چيز‬ ‫را از راديو و خواننده‌هاي مختلف گرفتم‪ .‬با آمدن به راديو‪ ،‬يعني از‬ ‫مسئوليتم را سنگين‌تر مي‌كند‪ .‬بارها با خود فكر كرده‌ام كه لااقل‬
‫سياســي قرار گيرد‪ ،‬فقط به عده‌اي خاص محدود مي‌شود و اين‬ ‫شاگردي و فراگيري از اســاتيد براي من افتخار بوده است‪ .‬دوست‬ ‫ديگري‪ .‬كشش‌ها و ارزش‌هاي مقام‌ها را با هم صحبت مي‌كرديم و‬ ‫سال ‪ 1346‬به مرحله بعدي راه پيدا كردم و پيش اساتيد مي‌رفتم‬ ‫بار را درست به منزل برسانم‪ .‬آنچه مردم توقع دارند برآورده كنم و‬
‫با سرشــت هنر‪ ،‬تعارض دارد‪ ،‬ولي ديديم عده‌اي تحت‌تأثير قرار‬ ‫داشتم شاگردي كنم و براي استادم هر كاري كه از دستم برم ‌يآيد‪،‬‬ ‫من ردي ‌فهاي آقاي دوامي را كار م ‌‌يكردم و كل ردي ‌فهاي ايشان را‬ ‫و آموختن شــيوه كار آنان را پيش آقاي مهرتاش شــروع كردم‪.‬‬ ‫كيفيت كار را بالا ببرم‪ .‬هنرمند شدن ساده است ولي هنرمند باقي‬
‫گرفتند و به اين مسير كشانده شدند و كارشان افت كرد‪ ،‬با افت و‬ ‫انجام دهم تا مطلبي بياموزم‪ .‬با عشــق و علاقه كار مي‌كردم و نظر‬ ‫كار‌كردم و تمام نوارهايشان را هم ضبط كردم‪ .‬اينها دوره‌هايي بود‬ ‫همزمان هم پيش آقاي عبادي م ‌يرفتم ولي نزد آقاي عبادي درس‬ ‫ماندن خيلي ســخت اســت‪ .‬توقعات گوناگوني از هنر وجود دارد‪.‬‬
‫استادمراجلبم ‌يكردمواعتماداوراب ‌هدستم ‌يآوردم‪.‬اوهمدريغ‬ ‫كه من پيش اساتيد آواز كار كردم و همراه با اين شيوه‌ها آوازهاي‬ ‫نمي‌گرفتم‪ .‬البته مرتبا پيش ايشــان مي‌رفتم و از جمله‌بندي‌ها و‬ ‫هنرمند از يكسو بايد به تاريخ نظر داشته باشد يعني به آنها كه در‬
‫خيز سياست‪ ،‬هنرشان هم افت و خيز كرد!‬ ‫نم ‌يكرد‪ .‬وقتي استادم م ‌يديد استعداد دارم‪ ،‬با علاقه كار م ‌يكنم و‬ ‫بيشتر از نظرات ايشان استفاده مي‌كردم‪ ،‬از منش و ديدگاه ايشان‬ ‫آينده مي‌آيند و يك نگاه هم بايد به گروه‌هاي مختلف جامعه خود‬
‫پشتكار دارم‪ ،‬دريغ نم ‌يكرد‪ .‬هرچه م ‌يخواستم به من م ‌يآموخت‪.‬‬ ‫من رنگ‌هاي مختلف پيدا كرد‪.‬‬ ‫درس مي‌گرفتم و همزمان پيش آقاي مهرتاش هم مي‌رفتم و نزد‬ ‫داشتهباشد‪.‬محدودي ‌تهايامروزمازندگيروزمرهومسئولي ‌تهاي‬
‫مثل يك سياستمدار‬ ‫از سال ‪ 1358‬بعد از انقلاب من با آقاي دادبه يكي از اساتيد انديشه‬ ‫ايشان ردي ‌فها را كار م ‌يكردم‪ .‬ايشان ردي ‌فهاي طاهرزاده را درس‬
‫من در كار هنري‌ام مثل يك سياستمدار عمل مي‌كنم! من نگفتم‬ ‫و مردي عارف كه سررشته موسيقي داشتند آشنا شدم و دائما در‬ ‫سنگين‪ ،‬هنرمند باقي ماندن را سخت م ‌يكند؛ بسيار سخت!‬
‫كه هنر‪ ،‬سياسي نيســت بلكه گفتم من نگذاشتم كار من در قالب‬
‫گرو‌ههاي سياســي قرار گيرد‪ .‬يعني موســيقي حزبي ارائه نكردم‬ ‫به كمال مطلوب رساندن انسان با هنر‬
‫اما هنر من سياسي اســت‪ ،‬به اين معنا كه براي حقيقت‪ ،‬زيبايي و‬ ‫من با سروش‌هاي نهاد مردم پاك‌طينت و راست و درست زندگي‬
‫م ‌يكنم‪ ،‬لذا موســيقي من آن پيامي را دارد كه مردم پاك‌سرشت‬
‫انسانيت كار م ‌يكنم و با ضد‌آن مخالفم‪.‬‬ ‫مي‌خواهند‪ .‬من با همين موقعيت زندگي مي‌كنم‪ .‬ديگر مســئله‬

‫بازخواني چن ‌‌د خاطره از استا ‌‌د شجريان‬

‫سهروایتازکیص ‌‌دايآسمانی‬

‫ازاســتا ‌‌دآوازايرانوچهرهمان ‌‌دگارپهنهفرهنگوهنرايرا ‌نزمين‪،‬خاطراتريزو ‌‌درشتزيا ‌‌ديب ‌هجاست‪.‬چه‬
‫خاطراتيكهخو ‌‌دنقلكر ‌‌ده‪،‬چهخاطراتيكهاطرافياننقلكر ‌‌د ‌هان ‌‌دوچهخاطراتيكه ‌‌ديگرفعالانحوزهموسيقي‬

‫وآوازوهنربيانكر ‌‌د ‌هان ‌‌د‪.‬‬

‫هوشنگ ابتهاج‪ /‬شاعر‬

‫خيلي عجيبه‪...‬‬

‫( ‌‌درباره قطعه مفلسانيمو‪)...‬بعضياز فرازهايآوازشجريان شاهكاراست‪.‬حافظ‬
‫اگر بو ‌‌د‪ ،‬پا م ‌يش ‌‌د و او را غرق بوسه م ‌يكر ‌‌د‪ .‬مثل ًا آ ‌نجا كه م ‌يخوان ‌‌د «مفلسانيم و‬
‫هوايم ‌يومطرب ‌‌داريم‪».‬خيليقشنگاست‪‌‌ (...‬دربارهربناوبهنقلازكتابپير‬
‫پرنيا ‌نان ‌د‌يش) ﻦﯾﺍ ﻪﯾﺭﺎﮐ ﻪﮐ ﯽﻧﻮﺗﯽﻣ د‌‌ﺳﺘﺖ ﯼﺮﯿﮕﺑ ﻭ ﯼﺮﺒﺑ ﻪﺑ ﻡﺎﻤﺗ ﯼﺎﻫﺭﻮﺸﮐ‬
‫ﯽﺑﺮﻋﻭﺎﺑﺭﺎﺨﺘﻓﺍﯽﮕﺑ‪،‬ﻪﮔﺍﻣﯽ‌ﺗﻮﻧﯿﻦﻞﺜﻣﻦﯾﺍﯿﻧﻮﺨﺑن‪...‬ﻦﯾﺍﺭﺎﮐﺮﯿﻈﻧﻧ ‌د‌ﺍﺭﻩ!ﺭﺎﮑﻫﺎﺷ‬
‫ﮒﺭﺰﺑﻪﻧﺎﯾﺮﺠﺷ‪.‬ﻫﯿﭻ‌ﮐﺲﻧﻤﯽ‌ﺗﻮﻧﻪﺍﯾﻦ‌ﻃﻮﺭﻪﻧﻮﺨﺑ‪،‬ﻫﯿﭻ‌ﮐﺲ‪.‬حتيﻮﺧ ‌‌دﻥﺎﯾﺮﺠﺷ!‬
‫ﯽﻠﯿﺧ ﺭﺎﮐ ﻪﯿﺒﯿﺠﻋ‪ .‬ﯽﻠﯿﺧ ﯿﺠﻋبــه‪ ...‬ﻪﺘﻓﺭ ﻮﺗ ﻮﺘﺳﺍ ‌د‌ﯾﻮ ﻪﮐ ﻪﺑ ﺑﭽﻪ‌ﻫﺎ ﻪﮕﺑ ﺍﯾﻦ‌ﻃﻮﺭﯼ‬
‫ﻦﯿﻧﻮﺨﺑ‪ ،‬ﻂﺒﺿ ﺮﮐد‌‌ﻥ ﻭ ﺷ ‌د‌ﻩ ﻦﯾﺍ ﺎﻨﺑﺭ‪ ...‬ﻥﺎﯾﺮﺠﺷ ﺭﺍﻮﻧ ﯽﻠﺻﺍ ﻦﯾﺍ ﺎﻨﺑﺭ ﻭﺭ ﻪﺑ ﻦﻣ ‌د‌ﺍ ‌‌د‬
‫ﻪﮐ ﻥﻻﺍ ﻧد‌‌ﺍﺭﻣﺶ‪ .‬ﻦﻣ ﻝﻭﺍ ﻧﻤﯽ‌د‌‌ﻭﻧﺴﺘﻢ ﻪﯿﭼ‪ ،‬ﯽﺘﻗﻭ ﯿﻨﺷ ‌د‌ﻡ ﺕﺮﯿﺣ ﺮﮐ ‌د‌ﻡ‪ .‬ﻫﯿﭻ‌ﮐﺲ‬
‫ﻧﻤﯽ‌ﺗﻮﻧﻪ ﻮﻨﯾﺍ ﻮﺨﺑنه‪ ...‬ﻪﭼ ﺻد‌‌ﺍﯼ ﺣﯿﺮﺕ‌ﺁﻭﺭﯼ ‌د‌ﺍﺭﻩ! ﻦﻠﺻﺍ ﻪﯾ ﺻد‌‌ﺍﯼ ﯽﻨﯿﻣﺯ ﺖﺴﯿﻧ‪.‬‬
‫ﻩﺭﺎﮑﻫﺎﺷ‪،‬ﻪﭼﺖﻟﺎﺣﻭﯽﺳﺎﻤﺘﻟﺍﻮﺗﻦﯾﺍ«ﺎﻨﺑﺭ»ﺖﺴﻫ‪.‬ﻂﻘﻓﺻ ‌د‌ﺍﺖﺴﯿﻧ‪،‬ﮏﯾﯽﺷﺯﺍﻮﻧ‬
‫ﺵﻮﺗ ﺖﺴﻫ‪ .‬ﺭﺎﮕﻧﺍ ‌د‌ﺍﺭﻩ ﺎﺑ ﺧ ‌د‌ﺍ ﻪﻘﺷﺎﻌﻣ ﻣﯽ‌ﮐﻨﻪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ‌ ﯼﺎﻫﺯﺎﯿﻧ ﯼﺮﺸﺑ ﻮﺗ ﻦﯾﺍ ﺻ ‌د‌ﺍ‬

‫ﺖﺴﻫ‪.‬ﻌﻗﺍﻭا ﻪﺸﯿﻤﻧ ﺖﻔﮔ ﻮﺗﻩﺭﻮﺷ‪،‬ﻪﯾﺭﺎﺸﻓﺍ‪ ،‬چيه! ﯽﻠﯿﺧ ﻪﺒﯿﺠﻋ!‪...‬‬

‫داريوش پيرنياكان‪ ،‬نوازنده‬ ‫مجي ‌‌د ‌‌درخشاني‪/‬موزيسين‬

‫شجريان عصاره آواز ايراني است‬ ‫نم ‌يتوانستمآوازشانراهمراهيكنم‬

‫ب ‌هعنوانكسيكهبيش از‪30‬سال در ارتباط نزديك با محمدرضا شجريان‬ ‫‌‌درسا ‌لهاييكهآلمانبو‌‌دم‪،‬استا‌‌دهم ‌‌درطولسال‪،‬چن ‌‌دباريبهاينكشورم ‌يآم ‌‌دن ‌‌د‪.‬‬
‫بود‌هام‪،‬بارهاايننكتهراگفت ‌هامكهشــجريانيكانسانچندوجهياستو‬ ‫غالباًهم ‌‌درمنزلآقايبهشتيكهاز ‌‌دوستانخو ‌بشانبو ‌‌دن ‌‌د‪،‬مقيمم ‌يش ‌‌دن ‌‌د‪.‬آقاي‬
‫نم ‌يتوان فقط روي يك بعد از ويژگ ‌يهاي او تمركز كرد‪ .‬اين يعني نم ‌يتوانيم‬ ‫بهشتي هم خبري به ما م ‌ي ‌‌دا ‌‌دن ‌‌د و ‌‌دورهمي ‌‌داشتيم‪ .‬استا ‌‌د آواز م ‌يخوان ‌‌د و من نيز‬
‫فقط درباره آواز او حرف بزنيم‪ .‬هرچند اگر بخواهم دربــاره آواز او حرفي بزنم‪ ،‬بايد‬ ‫‌ساز ‌ي م ‌يز ‌‌دم‪ .‬البته همراهي با اســتا ‌‌د برايم سخت بو ‌‌د‪ ،‬ولي هميشه لطف ‌‌داشتن ‌‌د‪.‬‬
‫بگويم آواز او‪ ،‬عصاره تمامي آواز ايراني است‪ .‬من خيلي در موسيقي آوازي دوران قاجار‬ ‫‪17‬ساعتازاينآوازهايخانگيضبطش ‌‌ده ‌‌درآلمانولن ‌‌دنرا ‌‌دارم‪.‬اولينكارمبااستا ‌‌دبهضبط« ‌‌درخيال»برم ‌يگر ‌‌د ‌‌د‪.‬بهايرانآم ‌‌دم‬
‫تحقيق و تفحص كرد‌هام‪ .‬آواز و كارهاي افرادي مانند اقبال ســلطان‪ ،‬طاهرزاده‪ ،‬ظلي‪،‬‬ ‫و بخشي از آلبوم را ضبط كر ‌‌ده بو ‌‌دم‪ .‬به خوانن ‌‌دگاني كه م ‌يشناختم زنگ ز ‌‌دم‪ ،‬ولي ص ‌‌دا ‌يشان به ‌‌دلم نم ‌ينشست‪ .‬يا ‌‌د استا ‌‌د افتا ‌‌دم‪.‬‬
‫دماونديوسي ‌داحمدخانرابررســيكرد‌هام‪.‬اماوقتيبهشجريانم ‌يرسي‪،‬شجريان‬ ‫ولي اســتا ‌‌د ‌‌در ‌‌دور‌هاي بو ‌‌د كه كار زيا ‌‌دي قبول نم ‌يكر ‌‌د‪ .‬زنگ ز ‌‌دم و ماجرا را گفتم‪ .‬مشه ‌‌د بو ‌‌دن ‌‌د و ‌‌درخواست كر ‌‌دن ‌‌د اگر م ‌يتوانم‪ ،‬به‬
‫همه اي ‌نهاست‪ .‬در ‪200‬سال آينده هم شجرياني ب ‌هوجود نخواهد آمد‪ .‬چيزهايي از او‬ ‫مشه ‌‌دبروم‪.‬سريعبليتيگرفتموراهيش ‌‌دم‪.‬برفسنگينيباري ‌‌دهبو ‌‌د‪.‬مشخصنبو ‌‌دكههواپيمايمام ‌يتوان ‌‌دبنشين ‌‌ديانه‪.‬سرانجام‬
‫روي صحنه ديد‌هام كه باورنكردني است‪ .‬من هيچ آوازي را با شجريان هيچ وقت تمرين‬ ‫با تأخير نشست‪‌‌ .‬در حال ورو ‌‌د به فرو ‌‌دگاه بو ‌‌دم كه ‌‌دي ‌‌دم استا ‌‌د ‌‌دار ‌‌د خارج م ‌يشو ‌‌د‪ .‬سريع فريا ‌‌د ز ‌‌دم تا متوجه شون ‌‌د‪ .‬با تعجب آم ‌‌دن ‌‌د‪،‬‬
‫نكردم‪.‬درتصني ‌فهابلهب ‌هصورتگروهياينكاررام ‌يكرديمامادرآوازهرگز‪.‬صداقتاو‬ ‫تصور نم ‌يكر ‌‌دن ‌‌د پروازي با اين برف سنگين به زمين بنشــين ‌‌د‪ .‬به منزل پ ‌‌در و ما ‌‌درشان رفتيم‪ .‬خيلي برايم جالب بو ‌‌د كه به فرو ‌‌دگاه‬
‫بامردمحتيدرآوازشهممستتربود‪.‬دربارهموسيقياووابعادتكنيكيآثارش‪،‬م ‌يتوان‬ ‫آم ‌‌دهبو ‌‌دن ‌‌د‪‌‌ ،‬درحال ‌يكهم ‌يتوانستن ‌‌دآ ‌‌درسب ‌‌دهن ‌‌دكهمنخ ‌‌دم ‌تشانبرسم‪.‬هنوزسازهاي ‌‌درخيالراضبطنكر ‌‌دهبو ‌‌دموهرچهبو ‌‌د‪،‬‬
‫ساع ‌تهاب ‌هصورتتخصصيصحبتكرد‪.‬امانمونهبودنآوازاودرهمهآثارشمشخص‬ ‫س ‌‌هگاه بو ‌‌د‪ .‬استا ‌‌د با همان س ‌‌هگاه‪ ،‬قبول كر ‌‌دن ‌‌د كه آواز را بخوانن ‌‌د‪ .‬البته ضبط اين آلبوم خيلي طول كشي ‌‌د‪‌‌ .‬در ‌‌دي ‌‌دار اول كه استا ‌‌د به‬
‫است‪ .‬تا سال ‪1380‬اوج پختگي و آوازخواني شجريان است‪ .‬يعني تا حدود ‪60‬سالگي‬
‫كارهايشنقصندارد‪.‬امااگربخواهمدربارهويژگ ‌يهاياخلاقياينشخصيتصحبت‬ ‫منخيليلطف ‌‌داشتن ‌‌د‪.‬‬
‫كنم‪ ،‬بايد بگويم او هرگز در ارتباط با مردم دروغ نگفته و هميشــه با آنها روراست بوده‬
‫است‪ .‬من بيش از ‪300‬شب در كنسر ‌تهاي مختلف در سراسر دنيا با شجريان همراه‬ ‫شهرام ناظري‪ /‬خوانن ‌د‌ه‬
‫بود‌هام‪.‬كمتركسيدرزندگ ‌يامديد‌هامكهاينطوركاملباشد‪.‬شجريانحدود‪15‬سال‬
‫ازمنبزر ‌گتربوداماهرجاباهمبوديمهميشهاصرارداشتكهمناولبروم‪.‬درجريان‬ ‫سحرهاي ‌‌دركه ‌‌دركافهسي ‌‌دعلي‬
‫كنسر ‌تها ما‌هها زير يك ســقف با او زندگي كرد‌هام‪ .‬او در تمام كنسر ‌تها با حوصله‪،‬‬
‫خوشروييوخو ‌شاخلاقيمثا ‌لزدن ‌يايبامردمروب ‌هروم ‌يشد‪.‬خاطرمهستدريكياز‬ ‫اولين آشنايي ما به را ‌‌ديو برم ‌يگر ‌‌د ‌‌د‪ ،‬م ‌‌دير تولي ‌‌د موسيقي را ‌‌ديو ايران‪ ،‬هوشنگ ابتهاج‪ ،‬ما را با هم آشنا كر ‌‌دن ‌‌د‪ .‬من جوان بو ‌‌دم‪ .‬اما از‬
‫كنسر ‌تها‪،‬يكيازطرفدارانشدقايقيطولانيدستشجريانراگرفتهوبالانگهداشته‬ ‫هماننخستيناتفاق‪،‬حسكر‌‌ديمچق ‌‌درآشناهستيمونز‌‌ديكيمبههموچق ‌‌درحرفبرايگفتن ‌‌داريم‪.‬چن ‌‌دساعتيغرقصحبتبا‬
‫بود‪،‬امااواعتراضينم ‌يكرد‪.‬درنهايتاينمنبودمكهگفتم«دستاستادرارهاكنيد‪،‬‬ ‫همش ‌‌ديم‪.‬تااينكهآم ‌‌دن ‌‌دوتذكر ‌‌دا ‌‌دن ‌‌دكه ‌‌ديروقتش ‌‌دهوباي ‌‌درا ‌‌ديوراترككني ‌‌د‪.‬استا ‌‌دشجريانپيشنها ‌‌دكر ‌‌دماشينمراتويحياط‬
‫خوابرفت!»‪.‬درسا ‌لهايطولانيهمراهيوهمكاريباشجريان‪،‬چيزهايزياديازاو‬ ‫را ‌‌ديوبگذارموباماشيناوبهخان ‌هشانبروم‪.‬بهخان ‌هشان ‌‌درتهرانپارسرفتيم‪.‬براينخستينبارباخانوا ‌‌دهشجريانآ ‌نجاآشناش ‌‌دم‪.‬‬
‫يادگرفتم‪.‬مرد ‌مداري‪،‬مغرورنبودندركاروطلبهبودنبراييادگيري‪.‬اوهميشهدرپي‬ ‫‪2‬روز تمام ‌‌در منزل آنها بو ‌‌دم‪ .‬صحب ‌تها و شوق ما تمام نم ‌يش ‌‌د‪ .‬روز سوم بو ‌‌د كه راهي را ‌‌ديو ش ‌‌ديم و من ماشينم را كه ‌‌داخل حياط‬
‫يادگيريوبهترشدنبود‪.‬بردبارياومثا ‌لزدنيبود‪.‬درعينحالتيزهوشيعجيبي‬ ‫را ‌‌ديو پارك كر ‌‌ده بو ‌‌دم‪ ،‬بر ‌‌داشتم‪ .‬از اي ‌نجا به بع ‌‌د بو ‌‌د كه رابطه نز ‌‌ديكي پي ‌‌دا كر ‌‌ديم‪ .‬خيلي اتفاق م ‌يافت ‌‌د كه صبح زو ‌‌د با هم به ‌‌دركه‬
‫در كار داشت و نكت ‌هســنجي ويژگي پررنگ او بود‪ .‬به هر حال هرگز نم ‌يتوان به‬
‫شخصيتي مانند شجريان‪ ،‬تنها از يك جنبه توجه كرد‪ ،‬او انساني چندوجهي‬ ‫م ‌يرفتيمو ‌‌درخلوتآنروزهاي ‌‌دركه‪،‬ازآوازوشعروموسيقيسخنم ‌يگفتيموآوازم ‌يخوان ‌‌ديم‪.‬‬

‫است‪ .‬پيش از اولي ‌نبار كه براي بيماري از ايران خارج شد‪ ،‬ديداري با هم‬
‫در خانه موسيقي داشتيم‪ ،‬عكسي هم به يادگار با هم گرفتيم‪ .‬درباره‬
‫بيمار ‌ياشازاوپرسيدم‪،‬گفتخوبم!روحي ‌هاشخوببود‪،‬م ‌يگفت‬
‫برايدرمانم ‌يرودوبعدهمدرارمنستانكنسرتيخواهدداشت‪.‬‬
‫تا زماني كه امكان صحبت كردن داشت‪ ،‬با او در ارتباط بود‌هام و‬
‫بعدديگرنتوانستمبااوحرفبزنم‪.‬‬