Page 4 - Shajarian

‫پن ‌جشنبه‪17‬مهر‪99‬‬ ‫‪4‬‬

‫شجریانبدونشک‪،‬ازهنرمندانیاستکهحوزهفعالیتخودشرابهقبلوبعدازخودشتقسیمکردهاست؛یعنیشمانم ‌یتوانید‬ ‫متولد ماه مهر‬ ‫روايت زندگی محمدرضا شجریان‬
‫تصویریازموسیقیسنتیایراندرده ‌ههایاخیر‪،‬بدونحضوراوداشتهباشید‪.‬اودرمشهدمتولدشدهوزندگیهنریخودش‬ ‫صداي افسونگر شرق‬

‫راآغازکرد‪.‬نگاهیانداخت ‌هایمبهبازخوانیکوتاهزندگیووقایعمهماینچهرهدوس ‌تداشتنیهنروفرهنگایرانی‪.‬‬

‫یکی از برگ‌های درخشان زندگی شجریان‪،‬‬ ‫پس از آشنایی با معلم موسیقی به نام جوان‪ ،‬او به اجرای‬ ‫‪1340‬‬ ‫‪1336 1327 1319‬‬
‫آشنایی و همکاری با هوشنگ ابتهاج بود؛ مردی‬ ‫آوازهای بدون ساز و نیز قرائت قرآن برای رادیو خراسان هم‬ ‫‪1346 1338‬‬
‫قسمت این بود که خسروي آواز‬ ‫فرزند بزرگ استاد مهدی‪ ،‬با او راهی‬ ‫اول مهرماه این سال بود که فرهنگ و‬
‫که یکی از بزرگ‌ترین شاعران تاریخ معاصر‬ ‫م ‌یپردازد‪ .‬البته اولین بار‪ ،‬در سال ‪ 1331‬بود که صدایش‬ ‫ایران‪ ،‬به دانشسرای مقدماتی در‬ ‫جلسات قرآن م ‌یشد‪ .‬این جلسات‪ ،‬به‬ ‫هنر ایران‪ ،‬صاحب یکی از بزر ‌گترین‬
‫ایران است‪ .‬ابتهاج خیلی صدای استاد را دوست‬ ‫از رادیو خراسان پخش شد‪ .‬رادیو برای استاد خو ‌شیمن‬ ‫مشهد رفته و در آنجا تحصیل کند‪.‬‬ ‫صورت هفتگی برگزار م ‌يشد و هر بار‬
‫داشت و صدای او را غیر مادی و از دنیایی دیگر‬ ‫بوده و بعدها در مسیر حرف ‌های او و شناخته شدن به عنوان‬ ‫از همین دانشسرا بود که با یک معلم‬ ‫نیز در منزل یکی از شهروندان سرو‬ ‫خوانندگان تاریخ خودش شد؛‬
‫می‌دانست‪ .‬بیشترین همکاری شجریان با رادیو‬ ‫موسیقی هم آشنا شد تا چیزهایی را‬ ‫سامان م ‌ییافت‪ .‬محمدرضا چون فرزند‬ ‫محمدرضا شجریان‪ ،‬فرزند بزرگ استاد‬
‫مه ‌مترین هنرمند آواز سنتی ایرانی‪ ،‬نقش زیادی بازی‬ ‫که به صورت‌سینه به‌سینه آموخته‬ ‫استاد بود‪ ،‬ارج و قرب زیادی داشت‪ .‬اما‬ ‫مهدی‪ ،‬در این روز و در مشهد به دنیا‬
‫نیز‪ ،‬در زمانی اتفاق افتاد که ابتهاج در رادیو‬ ‫کرد‌هاست‪.‬‬ ‫بود‪ ،‬حالا به صورت علمی‌تر و فنی‌تر‬ ‫در کنار این اتفاق‌‪ ،‬استعدادی خاص و‬ ‫آمد تا از همان شهر‪ ،‬رشد و نمو خودش‬
‫حضور داشت و مدیریت تولید آثار موسیقی را‬ ‫بیاموزد‪ .‬در حین دانشسرا‪ ،‬به‬ ‫حنجر‌های خا ‌صتر داشت؛ طوری که از‬
‫در چنین سالی بود که استاد‪ ،‬در اوج دوران جوانی با فرخنده گ ‌لافشان ازدواج کرد و‬ ‫ورزش‌های والیبال و فوتبال و کشتی‬ ‫همان ابتدا مشخص بود قاری ممتازی‬ ‫را آغاز کند‪ .‬پدرش فردی محترم و‬
‫انجام می‌داد‪.‬‬ ‫صاحب‪3‬دختر و یک پسر شد؛ به نا ‌مهای فرزانه‪ ،‬افسانه‪ ،‬مژگان و همایون‪ .‬همایون در‬ ‫از قاریان ممتاز مشهد بود‪ .‬خانواده‬
‫در چنین سالی بود که محمدرضا‪ ،‬با فرامرز‬ ‫حال حاضر‪ ،‬خود از خوانندگان معتبر موسیقی سنتی ایران است و البته گاه برخلاف رویه‬ ‫هم می‌پرداخت‪.‬‬ ‫خواهد شد‪.‬‬ ‫مادر ‌یاش نیز شناخت ‌هشده و معروف‬
‫پایور‪ ،‬از بزرگ‌ترین موزیسین‌ها و سنتورنوازان‬
‫موسیقی ایرانی آشنا شد و ردیف‌های آوازی‬ ‫پدر‪ ،‬درگیر موسیق ‌یهای تلفیقی و ترکیبی هم م ‌یشود‪.‬‬ ‫بودند‪.‬‬

‫را هم نزد وی بیشتر آموخت‪ .‬او به سنتور‬ ‫اولین اثرش را برای رادیو‪ ،‬به همراه رضا ورزنده‪ ،‬استاد سنتور‪ ،‬خواند‪ .‬این قطعه با عنوان‬ ‫سرانجام محمدرضای جوان‪ ،‬پایش به تهران هم باز شد‪ .‬در همین سفر بود که با احمد‬
‫هم علاقه زیادی داشت و حتی مدتی دور از‬ ‫«برگ سبز شماره‪ »216‬موجود است‪ .‬روایت خود استاد از این ماجرا خیلی جالب است؛‬ ‫عبادی آشنا شد و همچنین در کلا ‌سهای اسماعیل مهرتاش شرکت کرد‪ .‬ورود او به‬
‫چشم پدر و به صورت مخفیانه‪ ،‬این ساز را‬ ‫تهران‪ ،‬ک ‌مکم باعث شد تا اساتید این حوزه‪ ،‬شناخت بیشتری از او پیدا کنند و برخی نیز به‬
‫دنبال می‌کرد‪ .‬این آشنایی باعث شد تا دانش‬ ‫«مسئول آن بخش خیلی محکم برخورد م ‌یکرد‪ ،‬ورزنده را صدا کرد‪ .‬ورزنده هم آمد و‬ ‫زیرکی دریابند که استعدادی خدادادی در این حوزه‪ ،‬در شرف شکوفایی است‪.‬‬
‫مثل سربازها خبردار ایستاد‪ .‬گفت‪ :‬کوک کن و چیزی ضبط کن‪ .‬رفتیم و ضبط کردیم‪».‬‬
‫تخصصی او در این زمینه بیشتر شود‪.‬‬
‫‪1350 1347‬‬
‫‪1350‬‬

‫‪1347‬‬ ‫محمدرضا که دانشسرا را از‬ ‫استاد البته درگیر حوز‌ههای هنری دیگری هم بود ‪ ،‬از جمله اینکه درجه ممتاز خوشنویسی را هم دریافت کرده بود‪ .‬او در‬
‫‪1351 1351‬‬ ‫سر گذرانده بود‪ ،‬استخدام‬ ‫سال‪ ،1347‬با حسن میرخانی‪ ،‬از اساتید شناخت ‌هشده خطاطی‪ ،‬آشنا شد و در کلا ‌سهای او شرکت کرد‪2.‬سال بعدتر هم‬
‫او ‌جگیریشجریان‪،‬بابرنامهگ ‌لهابود؛چراکهدرآنزمانرادیو‪،‬‬ ‫آموز ‌شوپرورش بود‪ .‬اما بعد‬ ‫البته ب ‌هواسطه استمرار در کارش‪ ،‬توانست درجه ممتاز خوشنویسی را به دست بیاورد‪.‬‬
‫رسانهاصلیمردممحسوبم ‌یشدوارجوقربیدیگرداشت‪.‬در‬ ‫از مدتی فعالیت در این حوزه‪،‬‬
‫همینبرنامهگ ‌لهابودکهبانورعل ‌یخانبرومندآشناشدوشیوه‬ ‫پدر علاقه چندانی نداشت که فرزندانش‪ ،‬با شهرتی غیر‬ ‫وارد وزارت منابع طبیعی شد‪ .‬او‬ ‫البته در کنار آواز‪ ،‬استاد قرائت قرآن را هم به‬ ‫شجریان تصمیم گرفت که از رادیو خارج شود‪ ،‬چون رویکرد آن را‬
‫آوازیسیدحسینطاهرزادهرانزداویادگرفت‪.‬یکسالبعدترنیزبا‬ ‫از قرائت قرآن شناخته شوند‪ .‬محمدرضا هم به احترام‬ ‫چون کشاورزی هم خوانده بود‪،‬‬ ‫طور جدی دنبال م ‌یکرد‪ .‬یکی از افتخارات‬ ‫قبول نداشت‪ .‬بعد از واقعه ژاله خونین نیز دیگر هنرمندان مانند هوشنگ‬
‫عبداللهدوامیآشناشدوردیفآوازیوشیو‌ههایتصنی ‌فخوانیوی‬ ‫پدرش‪ ،‬اسم خودش را سیاوش بیدگانی انتخاب کرده‬ ‫اطلاعات خوبی در این زمینه‬ ‫کس ‌بشده وی در این حوزه‪ ،‬کسب مقام‬ ‫ابتهاج و گرو‌ههای شیدا و عارف و‪ ...‬از رادیو خارج شدند تا بدین وسیله‪،‬‬
‫راهمبهگنجینهخودشاضافهکرد‪.‬‬ ‫بود تا با این نام آوازهایش در رادیو پخش شود‪ .‬البته‬ ‫داشت‪ .‬در زمانی که کسوت‬ ‫اول در رقاب ‌تهای تلاوت قرآن کشوری بوده‬
‫آشنایانش م ‌یدانستند که بیدگانی‪ ،‬همان شجریان است‪.‬‬ ‫معلمی داشت‪ ،‬در رادکان‪ ،‬از توابع‬ ‫است‪ .‬در سال بعدتر بود که شرکت د ‌لآواز‬ ‫اعتراض خودشان را به وقایع اتفاق افتاده نشان دهند‪.‬‬
‫تصنیف«ازخونجوانانوطن»‪،‬ازمعرو ‌فترینتصنی ‌فهای‬ ‫اما سرانجام پدر‪ ،‬به او اجازه داد که با نام خودش آواز‬ ‫چناران کار م ‌یکرد و حتی مدتی‬ ‫را تأسیس کرد تا کارهای خودش را در این‬
‫اجتماعی در ایران است که توسط عارف قزوینی سروده شده‪.‬‬ ‫بخواند و این‪ ،‬شد تولدی دوباره برای محمدرضای جوان‪.‬‬ ‫حوزه به صورت حرف ‌های دنبال کند‪ .‬این‬ ‫تصنیف سپیده‪ ،‬در چنین سالی بود که شکل گرفت؛ با شعری از‬
‫این تصنیف توسط افراد زیادی بازخوانی شده‪ ،‬اما هیچ کدام‬ ‫ساکن این شهر بود‪.‬‬ ‫هوشنگ ابتهاج و تنظیم محمدرضا لطفی‪ .‬این تصنیف تا مد ‌تها‪ ،‬یکی‬
‫بهشهرتاجرایشجریاندرسال‪ 51‬نرسیده‪.‬ضمناینکه‬ ‫شرکت هنوز دارد کار م ‌یکند‪.‬‬ ‫از نشانگان موسیقی میهنی در صد‌اوسیما بود تا اینکه در سا ‌لهای اخیر‬
‫اجراییدیگرازآندرسال‪ 58‬همضبطوبهمخاطبانارائهشد‪.‬‬ ‫دیگر پخش نم ‌یشود‪ .‬هوشنگ ابتهاج که موسیقی این تصنیف را شنیده‬

‫بود‪ ،‬تقاضا کرد که شعرش را خودش بسراید‪.‬‬

‫‪1352‬‬ ‫‪1354‬‬ ‫‪1354‬‬ ‫‪1356‬‬ ‫‪1357‬‬

‫درچنینسالیبودکهمحمدرضا‪،‬باهنرمندانیدیگرچون‬ ‫درچنینسالیبودکههمایونشجریانهمبه‬ ‫یکیازعک ‌سهایقدیمیمرتبطبامحمدرضا‬ ‫باغلامرضادادبهآشناشدکهبهگفتهخودش‪،‬ازمه ‌متریناتفاقاتزندگ ‌یاشبودوچیزهایزیادیازاین‬ ‫دهه‪ ،60‬دهه همکاری درخشان ‪2‬غول‬
‫محمدرضالطفی‪،‬ناصرفرهن ‌گفر‪،‬حسینعلیزاده‪،‬جلال‬ ‫دنیاآمد؛هنرمندیکهبهگفتهخیل ‌یها‪،‬قرار‬ ‫شجریان‪ ،‬مربوط به سال‪ 1354‬و جشن هنر‬ ‫استادآوازآموخت؛«شایدمه ‌مترینبخشزندگیهنریمنآشناییباایشاناستودرککلاسایشان‬ ‫موسیقی سنتی ایرانی بود؛ شجریان و‬
‫ذوالفنونوداوودگنج ‌های‪،‬بهعضویتمرکزحفظواشاعه‬ ‫بودجایگزینیشایستهبرایاستادباشد‪.‬اجرای‬ ‫شیرازاستکهبههمراهمحمدرضالطفیوناصر‬ ‫از سال‪ ۵۸‬که هنوز هم ادامه دارد‪( ».‬محمدرضا شجریان‪ :‬کتاب راز مانا) همچنین آلبو ‌مهای مختلفی با‬ ‫مشکاتیان‪ .‬همکاری این دو‪ ،‬منجر به‬
‫موسیقیدرآمدندکهسرپرست ‌یاشراداریوشصفوتبرعهده‬ ‫کنسرتبرایکشورهایخارجینیزازهمینسال‬ ‫فرهن ‌گفر‪،‬قطع ‌ههاییرااجراکردند‪.‬اینقطع ‌هها‬ ‫تولید آلبو ‌مهایی چون ماهور‪ ،‬بیداد‪ ،‬نوا‪،‬‬
‫داشت‪.‬تصنیفداروگکهشعرینوازنیمایوشیجبودهمدر‬ ‫آغازشد‪.‬بخ ‌شهاییازاجراهایماندگاراستاد‪،‬‬ ‫بهصورتزندهودرراس ‌تپنجگاهبود؛دستگاهی‬ ‫گروهپایورونیزگروهشیداوعارفکاروعرضهکرد‪.‬‬ ‫دستان و ‪ ...‬شد‪ .‬همچنین همکاری با‬
‫همینسالوباهمراهیمحمدرضالطفیساخت ‌هشد‪.‬‬ ‫درکشورهایخارجیضبطشدهودردسترس‬ ‫کهب ‌هواقعدرحالفراموشيبود‪.‬اینآلبومبعدهابا‬ ‫گروه عارف ادامه داشت که نتیج ‌هاش‬
‫ماقراردارد‪.‬بههمینواسطهبودکهبخشیاز‬ ‫همیننامارائهشدتایکیازدستاوردهایهنری‬ ‫ربنا در چنين ساليبودكهمتولدشد‪.‬البتهاستادقصداجرانداشت‪،‬صرفاًدرحالآموزشبه‬ ‫برگزاری کنسر ‌تها و اجراهایی در‬
‫خارج ‌یها‌‪،‬اوراصدایافسونگرشرقم ‌ینامیدند‪.‬‬ ‫خارج کشور بود‪ .‬اما همکاری شجریان‬
‫ویلقببگیرد‪.‬‬ ‫شاگردانشبودكهدعاهاوقرائ ‌تهاراچطوربخوانند‪.‬بعدبراياينكهآنهامتوجهبشوند‪،‬خودشآنرا‬ ‫و مشکاتیان یک سطح و رویکرد‬
‫اجراكرد‪.‬راديوهمهميناجراراپخشكردوبدي ‌نترتيب‪،‬كييازنمادهايشناختشجريان‪،‬دعاي‬ ‫دیگری داشت‪.‬‬

‫ربنا‪‌،‬زادهشدوبرايهميشهدرخاطر‌ههاباقيماند‪.‬‬ ‫دوردوماجرايكنسر ‌تهاياستادو‬
‫داريوشپيرنياكان‪،‬جمشيدعندليبي‬
‫همكاريباگروهپيرنياكانوعندليبيآغازم ‌يشودكهنتيجهاينهمكاري‪،‬برگزارياجراها‬ ‫و البته همايون شجريان از در پاییز اين‬
‫وكنسر ‌تهاييدراروپاوآمركياست‪.‬سالبعدتركهزلزلهرودبارومنجيلاتفاقم ‌يافتد‪،‬آنها‬ ‫سالدرآمركيااتفاقم ‌يافتد‪.‬ايناجراها‪،‬‬
‫كنسر ‌تهاييرادراروپاوآمركياسروسامانم ‌يدهندتابتوانندكمك‌هاييرابرايزلزل ‌هزد‌ههاجمع‬ ‫مقدمه انتشار آلبوم ياد ايام‪ ،‬آسمان عشق و‬
‫كنند‪.‬البتهايندستفعالي ‌تهايانسا ‌ندوستانهدرسا ‌لهايبعدهمبهمناسب ‌تهاييتكرارم ‌يشود‪.‬‬ ‫دلشدگانو‪...‬همشدكهدرهمينسا ‌لها‬
‫‪1399‬‬ ‫اتفاق افتاد‪ .‬همايون ابتدا در كسوت نوازنده و‬
‫پيامويدئويياستادبرايتبركيسالنووچهر‌هايكهدرآن‬ ‫‪1374 1371 1368 1360 1358‬‬‫در ابتداي دهه‪ ،90‬شجريان همكار ‌يهايي‬‫كنسرتي ديگر با گروه شهناز در تالار كشور برگزار‬‫شجريان‪ ،‬عليزاده و كلهر‪ ،‬دو آلبوم ب ‌يتو به‬‫كنسر ‌تهايوطنياستادنيزدرشهرهاي‬‫بعدهادركسوتهمخواندركنسر ‌تهاي‬
‫برخلافهميشهبودوموهايبسياركوتاهش‪،‬علاق ‌همندان‬ ‫هم با برادران پورناظري‪ ،‬تهمورث و سهراب‪،‬‬ ‫م ‌يشود‪ .‬آلبوم صوتي مرغ خو ‌شخوان و ‪2‬آلبوم‬ ‫سر نم ‌يشود و فرياد را منتشر كردند‪ .‬اين‬ ‫اصفهان‪ ،‬شيراز‪ ،‬ساري‪ ،‬كرمان و سنندج هم‬ ‫پدر شركت مي‌كرد‪.‬‬
‫رانگرانكردوباعثايجادشايعاتيشد‪.‬البتهاستادشهريور‬ ‫انجام م ‌يدهد كه آلبوم رن ‌گهاي تعالي نتيجه‬ ‫تصويري كنسرت شجريان و گروه شهناز در دوبي‬ ‫دو آلبوم‪ ،‬نامزد جايزه گرمي كه معتبرترين‬ ‫برگزارم ‌يشود‪.‬درهمينسالاستكهآلبوم‬
‫سال‪ 1394‬نيز در بيمارستان كسري بستري شد‪ .‬در همين‬ ‫همين همكاري است‪ .‬البته اين آلبوم رسمي‬ ‫و تهران نيز در اوايل دهه ‪ 90‬منتشر م ‌يشود تا‬ ‫جايزه دنياي موسيقي هم هست‪ ،‬شدند‪ .‬البته‬ ‫چشمه نوش‪ ،‬گنبد مينا ‪ ،‬جان عشاق و در خيال‬
‫سالهمآلبومطريقعشق‪،‬دستاوردمشتركاوومشكاتيان‬ ‫منتشر نشد‪ ،‬ولي روي اينترنت موجود است‪.‬‬ ‫پيش روي علاق ‌همندان قرار گيرد‪ .‬انتشار اين‬ ‫سهم شجريان از گرمي صفر بود‪ ،‬هرچند كه‬ ‫راباهمكاريمحمدرضاوبعدترمجيددرخشاني‬
‫در اين آلبوم استاد از سازهاي ابداعي خودش‬ ‫آلبو ‌مها در ابتداي دهه ‪ 90‬صورت گرفت‪ .‬حالا‬ ‫سهم جايز‌ههاي جهاني كلهر و عليزاده بيشتر‬ ‫منتشرمي‌كند‪.‬خاطراتمجيددرخشانيهم‬
‫رونماييشد‪.‬‬ ‫استفاده كرده بود‪ .‬همكاري با پورناظر ‌يها‬ ‫استاد تمام و كمال‪ ،‬در جايگاه شماي ‌لگونه خود‬ ‫شد كه به واسطه كم شدن فعالي ‌تهاي استاد‬ ‫ازهمكار ‌يهاييكهبااستادداشتهجالباست؛‬
‫نشسته است؛ صداي افسونگر شرق و ايرا ‌نزمين‪.‬‬ ‫اينكهتصورنمي‌كردچنينخوانند‌هاياي ‌نقدر‬
‫‪1395‬‬ ‫ديگر تداوم نيافت و او با گروه شهناز‬ ‫تفسيرم ‌يشد‪.‬‬ ‫به او احترام گذاشته و در ديدار اول‪ ،‬بخواهد‬
‫اجراهايي را داشت‪.‬‬
‫محمدرضا شجریان ‪ ،‬خسرو‬ ‫برايشبخواند‪.‬‬
‫آواز ایران عصر پنجشنبه‬
‫‪1391 1388 1384 1383 1381 1380‬‬ ‫‪1378‬‬
‫‪ 17‬مهر‪ 1399‬چند روز بعد از‬
‫تولد ‪80‬سالگی در بیمارستان‬ ‫نامه‌اي از شجريان خبرساز شد‪ .‬او به ضرغامي‪،‬‬ ‫زلزله جانسوز بم در زمستان ‪82‬اتفاق‬ ‫از ابتداي دهه‪ 80‬شمسي به بعد‪،‬‬ ‫درسال‪ 76‬بودكهآلبوم«شب‪،‬‬
‫رئيس وقت صدا و سيما نامه‌اي نگاشته و‬ ‫افتاد‪ .‬در زمستان سال بعد‪ ،‬در سالگرد اين‬ ‫همكار ‌يهايي با يكهان كلهر و حسين‬ ‫سكوت‪ ،‬كوير» منتشر شد‪ .‬در سال ‪78‬‬
‫جم تهران درگذشت‪.‬‬ ‫اشاره كرد كه سازمان آنها از پخش آثار او‬ ‫حادثه تلخ‪ ،‬شجريان در كنار عليزاده و كلهر‬ ‫عليزاده اتفاق م ‌يافتد؛ كه كنسر ‌تهايي‬ ‫نيز جايزه افتخاري يونسكو با عنوان‬
‫جلوگيري كنند‪ ،‬مخصوصاً سرود ايران اي‬ ‫و همايون‪ ،‬كنسرتي را در تهران برگزار‬ ‫را در اروپا و آمركيا شامل م ‌يشد‪ .‬همايون‬ ‫جايزه پكياسو را گرفت‪ .‬كتاب راز مانا‪،‬‬
‫سراي اميد يا همان تصنيف سپيده؛ چرا‬ ‫مي‌كنند‪.‬همزمانمطرحم ‌يشودكهقصد‬ ‫نيز در اين كنسر ‌تها شركت داشت‪.‬‬ ‫كيي از بهترين آثار مرتبط با زندگي‬
‫كه آنها را متناسب با سال‌هاي ‪57‬و ‪58‬‬ ‫دارند مجتمعي به نام باغ هنر بم را هم در‬ ‫حاصل اين همكار ‌يها و اجراها‪ ،‬آلبو ‌مهايي‬
‫چون داد و بيدا و زمستان بوده است‪ .‬كلهر‬ ‫و آثار و ديدگا‌ههاي استاد نيز سال‬
‫م ‌يدانست و غيرمرتبط با شرايط فعلي‪ .‬همين‬ ‫اينشهربسازند‪.‬‬ ‫و عليزاده بعدها‪ ،‬بزر ‌گترين نوازندگان‬ ‫بعدترچاپشد‪.‬استادآرا ‌مآرامدرحال‬
‫نامه و اتفاقات ديگر‪ ،‬باعث شد تا رابطه او و‬ ‫تبديل شدن به شمايلي تمام و كمال‬
‫صدا و سيما و بدنه رسمي‪ ،‬شكرآب شود‪.‬‬ ‫بي ‌نالمللي ايران لقب گرفتند‪.‬‬
‫در هنر ايراني بود‪.‬‬

‫اشعاریازعطاروسایهخواندهاند‪ .‬آهنگسازوسرپرستگروه‪:‬محمدرضالطفیبود‪.‬‬ ‫وقتی خبر رسید که طبق وصیت نامه استاد محمد رضا شجریان قرار است پیکر این‬ ‫از تهران به توس‬
‫محمدرضا لطفی و زیدالله طلوعی‪ :‬تار‪ ،‬پشنگ کامکار‪ :‬سنتور‪ ،‬بیژن کامکار‪ :‬تنبک‪،‬‬ ‫هنر مند بزرگ در کنار مقبره فردوسی در توس به خاک سپرده شود‪ ،‬بسیاری یاد‬
‫درویش رضا منظمی و هادی منتظری‪ :‬کمانچه؛ عبدالنقی افشارنیا‪ :‬نی و اسماعیل‬ ‫کنسرت جان‌جان افتادند‪ .‬این کنسرت در تیر ماه سال ‪ 1355‬در جشن هنر توس‬
‫برگزارشد‪ .‬استادشجریان در این کنســرتقطعاتیدر دستگاهسه گاه‪،‬همراهبا‬
‫صدقی آسا‪ :‬عود در این کنسرت نواخته اند‪.‬‬